Opinie: Reflectie over een betoging

Wat u na de gigademonstratie van het Europees Vakverbond vast niét uitgebreid zag in de traditionele media: de betoging zélf. Naast de gebrekkige, tendentieuze en ronduit foutieve berichtgeving, leek het alsof enkel toplui van vakbonden -en vakbondsfederaties een forum mochten krijgen. Weinig of geen betogers die zélf aan het woord kwamen, laat staan een discours dat ook maar enigszins afwijkt dan dat van de vakbondstop. Neen, een groot stuk van de aandacht ging zelfs naar de verkeerselende. Niet dat de Europese demonstratie propaganda was voor échte strijd.

Marc Puyol

Qua luidruchtigheid, platheid en gebrek aan inhoud, hebben onze eigen vakbondsorganisaties een nieuwe mijlpaal gevestigd. Duidelijke ordewoorden ontbraken, toespraken aan het begin waren de facto onbestaand, en een compleet gebrek aan organisatie -een rode draad in dit stuk- stortten de enorme mobilisatie zowel voor, tijdens als na de betoging in chaos.
Toegegeven, een vlekkenloze start van zo'n enorme toeloop is niet vanzelfsprekend, wat ook in 2005 al eens het geval was. Dit neemt niet weg dat er toen wél nog toespraken waren, en niet alles werd overdonderd door een oorverdovende mengelmoes van voetzoekers, toeters, vuvuzela's en muziekinstallaties die 'Dos Cervezas' afspelen. De schuld van gewone syndicalisten? Lijkt me sterk. De vakbondstop deed er in elk geval alles aan om naar aanloop van deze betoging niet té veel reclame te maken. Het gevolg was dan ook dat buitenlandse delegaties aan het einde de meerderheid uitmaakten. Het verschil tussen pakweg de CGT en ABVV was dat van dag en nacht: strijdbare slogans, georganiseerd campagne voeren en politiek materiaal uitdelen tegenover te luide muziek (niet bepaald strijdliederen, overigens), geen politieke inhoud en vooral desorganisatie.

Chaotisch verloop

Een desorganisatie die nog eens in de verf gezet werd toen een black block z'n weg zocht in de betoging, hoewel het daar duidelijk niks te zoeken had. Een ietwat uit de kluiten gewassen ordedienst met een paar metallo's had een schandalig politie-optreden kunnen voorkomen, simpelweg door dit soort groepen af te zonderen van de hoofdbetoging, wat perfect zonder geweld kan. Wegens gebrek daaraan werden ook gewone vakbondsleden bestookt met traangas en werden veel onschuldige betogers -ook leden van die 'black block'- hardhandig opgepakt. Los daarvan is er geen excuus voor een alweer belachelijk optreden van de politie, waartegen de slachtoffers zich -naar het voorbeeld van Gent vorig jaar- zeker moeten organiseren.
Om het schaandaal van de dag compleet te maken, konden we overigens zien hoe de Europese Wijk met friese ruiters werd beveiligd en Justitie, de Deutsche Bank en de Nationale Loterij door zogenaamde 'robocops' bewaakt werden. En toch: geen enkele kritische noot in de media; enkel begrip voor het 'goede werk van de ordediensten'.

Hierdoor werd de betoging uiteengereten, wat samen met een veel te lang traject resulteerde in een desolaat einde: amper tien mensen stonden voor het gigantische podium bij het Jubelpark, terwijl delen van de geluidsinstallatie vroegtijdig afgebroken werden.
Dankzij veel buitenlandse delegaties was er dus nog een strijdbare ondertoon, maar wat met onze eigen instrumenten van de arbeidersklasse? Nog maar eens werd bewezen dat deze geen échte onafhankelijkheid kennen, noch van de overheid, noch van traditionele partijen. De leiding remt het potentieel enkel maar af, terwijl de hoge syndicalisatiegraad en traditie van strijd precies enorme troeven zijn van de Belgische georganiseerde werkende klasse.

Kritisch zijn

Kritiek op de vakbondstop, de organisatie van dit soort evenementen en vooral het gebrek aan inhoud en ordewoorden is dan ook meer dan welkom. Vooral de noodzaak van onafhankelijke vakbonden moet opnieuw hoog op de agenda komen, en dus ook de eis om banden met CD&V of Sp.A consequent door te snijden en Gennez, samen met haar PES-vertegenwoordigers, in het vervolg niet zomaar welkom te heten op dit soort mobilisaties. Het tegenovergestelde -wat vandaag bestààt- betekent in feite warm en koud tegelijk blazen, wat in de praktijk een gebrekkige verdediging van arbeidersrechten -en verworvenheden betekent.

De onmiddelijke verdediging op korte termijn van die verworvenheden, alsook de zogenaamde 'damage control', is een strategie waar de meeste werknemers vandaag, vanuit een logische reflex, genoegen mee nemen. Het 'andere' zou immers niet realistisch genoeg zijn, en de media, vakbondstop en traditionele politiek werken elke dag hard om dat zo te houden. Toch zal deze houding op termijn altijd tot een interne tegenstelling leiden, die resulteert in nederlagen voor de linkerzijde en desillusie onder de werkende klasse.

Welke logica?

Want, het is inderdaad zo dat besparingen binnen de huidige logica 'sociaal' zijn: kiezen tussen de pest en de cholera als het ware, en er zijn toch geen alternatieven, zo stelt de burgerij. Vakbondsleiders overal in Europa hebben daar geen sluitend antwoord op en beperkten zich tot het beïnvloeden van besparingen. En daar zit het hem: breken met die logica. Iets wat onze vakbonden vandaag onvoldoende doen, los van strijdbare slogans en amusante 'spandoekenoorlogen', die vooral niet zichtbaar waren afgelopen woensdag in Brussel. Strijdbare syndicale militantenkernen bestaan zeker, evenals linkse militanten in allerlei organisaties. Zij hebben de positie, (soms) het programma en vooral het potentieel om kritieken zoals deze om te zetten in de omvorming van vakbonden tot democratische, onafhankelijke en vooral strijdbare instrumenten. Helaas gebeurt dit vandaag te weinig, terwijl een strategie van de facto corporatisme onvoldoende gaat zijn om de essentie van de besparingen -sociale afbraak en verarming- af te stoppen.

Toch klinken er binnen de linkerzijde weinig kritische stemmen. Er is geen noodzaak aan volledig nieuwe vakbonden, integendeel. Dat zou absurd zijn, gezien het potentieel dat de vakbonden vandaag al bezitten. Het gaat enkel om de onafhankelijkheid ervan en hoe deze in het strijdtoneel worden ingezet. Wat na de 29e? Werd er enkel maar wat stoom afgelaten? Er zijn géén perspectieven voor de duizenden militanten die kwamen opdagen, terwijl er op zich niks werd bereikt in Brussel. De strijd zou nu nog maar pas mogen beginnen en toch lijkt deze al afgelopen. Alsof de werkende klasse -dé centrale speler in de strijd tegen besparingen- haar deel al gedaan heeft en het nu aan de 'experts' is om de zaak verder af te handelen.

Publieke opinie

Op lange termijn wordt de positie van de vakbond hierdoor evenwel niet beter. Gebrekkige perspectieven, collaboratie met traditionele partijen en een log bureaucratisch aparaat (soms met het nodige nepotisme) zijn mee de oorzaak van het feit dat een enorme proportie van de vakbondsleden rechts stemt. De kans is zelfs groot dat wie in Brussel was naast iemand liep die op De Wever stemde. Maar is dat zo abnormaal? Populisten als Dedecker, De Wever zélf en een groot deel van de rechterzijde kunnen steeds verwijzen naar de positie van de vakbonden als feitelijk deel van de overheid en hoe 'hun macht' daarbij enorm is toegenomen. Een 'macht' dat het met een andere houding al lang was kwijt gespeeld, maar je kan je steeds meer afvragen of dat wel zo'n slechte zaak zou zijn. Neen, dit is uiteraard geen pleidooi voor de afschaffing van subsidies of wat dan ook, maar louter voor de terugkeer naar de core business van vakbonden: klassenstrijd.

Het succes van vakbonden hangt vandaag immers niet zozeer af van de strijdbaarheid ervan, maar met name van de diensten die deze aanbieden. Dit is ook de voornaamste reden dat de Liberale Vakbond steeds meer leden heeft.

Niet dat er vanuit die dienstenlogica geen goeie initiatieven komen, integendeel, maar net zoals bij traditionele (centrumlinkse) partijen gaat het vaak om symptoombestrijding zonder meer. Een analogie met de betoging van woensdag bestaat ook op kleiner niveau: de mogelijkheid om eens stoom af te laten op infovergaderingen, allerlei nuttige zaken die zeker moeten blijven bestaan, maar liefst nààst die eerder genoemde 'core business'.

Alternatief?

Wat is hiervoor nodig? Om te beginnen de eerder genoemde onafhankelijkheid, maar meteen daarmee ook de openheid naar andere linkse krachten/stromingen buiten de eigen zuil. Daar bestaan vandaag al voorbeelden van, zoals FGTB Jeunes Charleroi of lokale ABVV Jongeren-afdelingen die samen in zee gaan met LSP om lokale jongerenmarsen voor werk te organiseren. Daar waar strijdbare militantengroepen zitten, kunnen zo'n initiatieven genomen worden, waarmee ook de vakbondstop onder druk gezet kan worden.

Het moet dus aan de basis, bij de militanten zélf beginnen, door een consequente houding aan te nemen, samen met andere linkse krachten, en op die manier trachten de positie van de vakbond op een ander spoor te brengen. Daar eindigt het echter niet: zogenaamde 'onafhankelijke' vakbonden in het buitenland worden ook geparalliseerd door een bange en vaak corrupte leiding. Interne democratie is dan ook een volgende noodzakelijke stap om de strijdbaarheid te kunnen garanderen.

Om tot dit soort stappen te kunnen komen, moet de linkerzijde alsook haar eigen vakbondsmilitanten -en delegee's in zekere zin het goede voorbeeld te geven, door zich steeds democratisch te organiseren in verzet tegen wat dan ook (neem nu bijvoorbeeld politiegeweld op betogingen of aan piketten), kritisch te blijven tegenover ordewoorden -of gebrek daaraan- van de vakbondstop, en bij dit alles vooral veel geduld te hebben en vooral bouwend te werken. Zo heeft de onafhankelijke Pakistaanse federatie van vakbonden TURCP (samen met PWF en vele andere organisaties) het heft in eigen handen genomen om hulp te bieden na de catastrofale overstromingen. Dit doet het via democratisch verkozen militanten die verantwoording moeten kunnen afleggen voor de aanwending van hulp. Hierdoor is deze hulp, hoe kleinschalig ook, vele malen effectiever én belangenloos in vergelijking met vele NGO's (groot en klein) en overheden uit binnen -en buitenland.

Een kritiekloze houding tegenover onze vakbondstop kan vanuit een pragmatisch kortetermijnperspectief misschien wat opleveren, maar zal op langere termijn enkel leiden tot nieuwe nederlagen. De moeilijke weg is eens te meer de beste.