Mateja Kezman

Een introspectieve oefening mag je dit stuk gerust wel noemen. Lezers heeft het niet, en wie het toch doet zal niet meteen snappen waarover dit gaat. De titel is een metafoor voor mijn leven, laten we het daarbij houden. 

B-voetballers zijn veelal een voorwerp van cult. In onze contreien voetballen er relatief meer dan elders, en met name de topclubs uit België en Nederland maken er een sport van om in essentie slechte voetballers ofwel te lanceren, ofwel een tweede carrière te gunnen. Het rijtje is eindeloos: Rommedahl, Tomasson, Oleguer, Birger Martens, Conceiçao, Portillo en natuurlijk Bosko Balaban, om er maar enkele te noemen. Echt goed zijn ze nooit geworden, maar het hoeft je niet te verbazen dat ze meer fanclubs hebben dan Xavi Hernandez.

Kezman is misschien wel het ultieme product van de mediocriteit in de voetballerij der Lage Landen. Bij hem ging het immers omgekeerd: de Holland Casino Eredivisie fungeerde in zijn geval als springplank naar, louter dan een vangnet voor een gefaalde carrière. Hij scoorde aan de lopende band en brak zowat alle records bij Partizan Belgrado en later PSV. Niet moeilijk dat Abramovich hem in 2004 kwam weghalen voor veel geld, waardoor Mateja vandaag zonder problemen kan rentenieren. Ook al scoorde hij de afgelopen zeven jaar nog geen vijftig keer in alle competities.

En wat voor competities! Zijn laatste passage maakte hij in de Hong Kongse eerste klasse, bij lokale zwaargewichten South China. Resultaat na vier maanden contract: 7 goals in 16 wedstrijden en geen verlenging van de verbintenis. De toekomst is onzeker voor de snelste rode kaart uit de geschiedenis van het WK.

Waar liep het dan mis voor de Serviër? Dat valt simpelweg niet te verklaren. Balaban, Portillo, Gabri of Sa Pinto waren gewoonweg slechte voetballers. Ze mochten blij zijn om 300000 euro per jaar te verdienen op een patattenveld ergens in Limburg. Kezman was echter van een andere orde. Hij leek een traject te gaan volgen zoals Ronaldo en Romario ook ooit hadden gedaan. Het talent was er, evenals de determinatie en zelfs een goeie portie intelligentie -getuige daarvan zijn feilloos Engels.

En toch stopte het scoren van de ene dag op de andere. Het niveauverschil met de top is een logische uitleg, maar kan onmogelijk het volledige verhaal vormen. Ik weet het niet. Samenloop van omstandigheden? Vermoedelijk. Maar zelfs dan nog is zo'n context ontleden haast onbegonnen werk. Vermoedelijk ook voor Kezman zélf. Fernando Torres kon ook een half jaar niet scoren, maar zoiets gaat voorbij. Zelfs voetballers met drank, drugs -en vrouwenproblemen raken er wel bovenop. Daarvoor dienen hun belachelijk hoge lonen.

Toch kan Kafka niet volledig instaan voor de situatie van Kezman. Ergens moet deze 32-jarige ex-topspits zélf schuld treffen. Dat staat vast, maar op deze manier simplistisch concluderen dat 'pech' en 'foute keuzes' voor zijn degeneratie hebben gezorgd is voor mij onaanvaardbaar. Ik zie in het Kezman-geval een voorbeeld van hoe werkelijkheid en perceptie een cocktail van falen kunnen vormen die na verloop van tijd buiten de controle valt van de persoon zélf.

Het begint wel degelijk met foute keuzes. Meestal kunnen dergelijke keuzes gecompenseerd worden door hard werk, een aanpassingsperiode en wat 'persoonlijke austeriteit'. Het probleem zit in het te laat inzien van deze foute keuzes. Zes jaar na datum, bijvoorbeeld. Het zou me niet verbazen dat Mateja nu ook tot dit besef komt. Als 32-jarige voetballer is het te laat en rest er hem inderdaad niks anders dan in Hong Kong tegen een bal trappen. Iets analoogs gebeurt met een student van 24 die dankzij Frank Vandenbroecke geen perspectief heeft om binnen een redelijke termijn nog een diploma te halen.

De schuld ligt absoluut bij de student. Maar als deze net als Kezman van niemand te horen krijgt hoe krom het pad is dat hij bewandelt, dan wordt het probleem nog eens vergroot. En soms komt dat niet eens door concrete personen, of structurele omstandigheden. Neen, het kan door een merkwaardige mix van feiten gebeuren. Persoonlijke koppigheid of licht autisme incluis. Het lineaire denken, de pathologische incapaciteit om prioriteiten te stellen, het wegvallen van steun en begeleiding op cruciale momenten... details. En zit succes niet in het verzorgen van die details?

In elk geval, ik pleit ervoor om dergelijke gefaalde levenslopen niet te beschouwen als het gevolg van zij het Darwymples kromme en ronduit debiele theorieën enerzijds, noch de Leviathan van bureaucratieën en mensen met slechte bedoelingen anderzijds. Neen, het is zelfs geen mix van beide. En dat maakt het interessant. Het dagdagelijkse leven is immers eindeloos complex, en miljarden mensen maken dit van dichtbij mee.

Het is misschien om deze reden dat veel B-voetballers 'cult' zijn. Ze zijn middelmatig in voetballend opzicht, maar hun loopbaan is merkwaardig. Wat is er immers interessant aan een Messi die jaarlijks 50 doelpunten scoort? Na een tijdje weten we het wel al. Maar wereldkampioen Denilson die in Viet-Nam gaat voetballen, of dezelfde Kezman die vast een volgende knotsgekke overstap van plan is... dat zijn inspirerende verhalen. Ze sluiten veel beter aan bij het reële leven van een substantiële proportie van de bevolking. 'The Common People', noemt Jarvis Cocker hen.

Het zijn die 'common people' die vandaag des te vaker op straat komen. Ze worden steeds meer en harder afgestraft voor foute keuzes die ze in een ver verleden maakten. En zij die echt onfortuinlijk zijn, hebben niet eens het recht om een keuze te maken. Ikzelf en Mateja gelukkig wel nog. Om de fouten uit het verleden écht goed te maken, is er samen met de tijdslijn een steeds kleinere probabiliteit op slagen. Maar wie weet kan Kezman straks de nieuwe Guardiola worden, of vindt de mislukte student wel een halfslachtige uitweg om later de ultieme comeback te maken.

Hoop doet leven.